همراه با پایداری، علیه مشایی
 
وبلاگ های حامی جلیلی از حیث محتوایی، سیری مشابه را طی می کنند. ادبیاتی شبیه به رسانهپهای جبهه پایداری دارند و در انتخابات مجلس نهم نیز به طور گسترده ای مواضع این جریان سیاسی را پوشش دادند. سخت علاقه مند به مواضع آیت الله مصباح یزدی هستند و واژه کلیدی ادبیات آنها، «گفتمان سوم تیر» است. در این باره در یکی از وبلاگ های حامی جلیلی چنین آمده است: « جریان سوم تیر و گفتمان بازگشت به مواضع و شعارهای انقلاب امروز متجلی در جبهه پایداری است. جریانی که در راس آن علامه مصباح، تئورسین اسلام ناب و انقلابی قرار دارد. امروز سربازان از خود گذشته امام و رهبری و دوست داران دکتر جلیلی حمایت کامل خود را از این جریان اعلام نموده از هیچ کمکی در راستای تحقق اهداف انقلابی این جریان خالص دریغ نمی ورزد».
 
 البته این حمایت ها یک طرفه نبوده و از سوی جبهه پایداری هم می توان نشانه هایی از حمایت قوی مشاهده کرد، مانند این توصیف باقری لنکرانی، سخنگوی جبهه پایداری: «باید امیدوارانه و شجاعانه و با شناخت ظرفیت های خودمان و توانمندی های درون زای کشور حرکت کنیم. مثل نمایش اقتدار ملی ایران در جهان در مذاکرات استانبول. کار به جایی رسید که آمریکایی ها با التماس تقاضای مذاکره دوجانبه داشتند که غیر از 1+5، خصوصی هم مذاکره داشته باشیم و در آستانه نشست بغداد بحث می‌کردند که چه کار کنیم، چطور جهان را توجیه کنیم، ما خیلی علیه ایران شعار دادیم و حالا مجبوریم به ایران امتیاز بدهیم». این نمونه نوشته های وبلاگ نویسان حامی جبهه پایداری درباره جلیلی و لنکرانی، همچنین می تواند نشانه ای باشد برای برخی گرایش های درونی جبهه پایداری که برخی شان جلیلی را می پسندند و برخی دیگر، لنکرانی را: « شاید بتوان گفت پس از وزیر بهداشت سابق، محبوبیت و صفای آقای دکتر جلیلی زبانزد شده است. تیزهوشی و شجاعت او در عین ساده زیستی بی نظیرش حتی برای سیاستمداران خارجی قابل تحسین بوده است». نویسندگان حامی جلیلی همچنین از منتقدان جدی حلقه نزدیک به رئیس جمهور به ویژه اسفندیار رحیم مشایی محسوب می شوند و بارها این جریان را متهم کرده اند که در اندیشه حذف جلیلی هستند. به این تحلیل توجه کنید: «هستند افرادی، که این شخصیت برجسته را بر نمی تابند و احتمالا در صددند همان کاری را بکنند که با دکتر باقری لنکرانی و دیگر اخراجی های دولت نهم و دهم کرده اند. با تائید وجود جریان انحرافی در بدنه اصلی دولت، نمی توان ساده اندیشانه تصور کرد که این تیم وجود چنین شخصیت انقلابی، ولایی و در عین حال کارآمد را در کنار خود تحمل کند. شواهد زیادی بر این مدعا وجود دارد. تلاش برای کم اهمیت نشان دادن اقدامات جلیلی، سانسور مذاکرات مسکو در روزنامه ایران که همان بولتن خبری دولت و تیمش می باشد ــ در عین اینکه تیتر اصلی همه رسانه ها بود ــ نمونه هایی از این حیرانی می باشد.
 
سوالی که در این جا وجود دارد این است که جریان انحرافی با دکتر جلیلی چه خواهد کرد؟ ادامه مسئولیت دکتر جلیلی، موجب افزایش محبوبیت روزافزون وی خواهد شد. رسانه ای شدن دیدارها، مذاکرات و گزارشات ایشان، زمینه را برای شناخت بیشتر او در اذهان عمومی آماده تر می کند. تصور کنید، او نامزد انتخابات دوره بعدی ریاست جمهوری باشد! برای راندن او از این مسئولیت نیز راهی به جز عزل یا اجبار به استعفای وی متصور نمی باشد. عزل وی در اوج محبوبیت، موجب مظلوم نمایی او خواهد شد. احتمال دخالت رهبری هم سایه سنگینی در این موضوع است که بعید می دانم دولتی ها باز هم بخواهند تجربه اش کنند! جایگزینی مهره ای دیگر به جای دکتر جلیلی هم کار ساده ای نیست. این روزها، دکتر جلیلی گزارش کار خوبی برای دولت است! مجموع این مسائل به خوبی بیانگر حیرانی و سرگردانی تیم جریان انحرافی در مقابله با دکتر سعید جلیلی می باشد. مسلما جریان انحرافی در این میانه بیکار نخواهد نشست و دست به اقدامات ایذائی خواهد زد».
 
 رویکردهای متنوع محتوایی
 
از منظر محتوایی، وبلاگ نویسان به شدت علاقه مند به تصویرسازی از سعید جلیلی هستند. تصویرسازی هایی که به شدت تداعی کننده کوشش های معطوف به حمایت از محمود احمدی نژاد است:
 
 الف) ساده زیست است: عکس های متعدد «پراید دکتر» که نماد ساده زیستی سعید جلیلی محسوب می شود، از جمله تصویرهای محبوب این وبلاگ نویس است. البته تصویرسازی درباره ساده زیستی سعید جلیلی محدود به این یک مورد نیست، یکی از حامیان وبلاگ نویس در این باره نوشته است: «سال ها در وزارت خارجه کار می کرد با اتوبوس و مترو از کرج می آمد سر کار. تلفن همراه که نداشت ثابت را هم خارج از نوبت با امتیاز جانبازی نگرفته بود. می گفت ما در خدمت انقلابیم نه انقلاب در خدمت ما». موارد دیگری هم وجود دارد، مثلا استفاده جلیلی از پرواز عادی برای رفتن به محل مذاکرات هسته ای و عدم حضور در  بخش ویژه هواپیما (first class) یا نداشتن اسکورت و همراه حتی برای حمل وسایل شخصی را مظهری دیگر از ساده زیستی او اعلام می کنند. به این نمونه توجه کنید: «جلیلی و هیات همراه برای سفر به روسیه از هواپیمای اختصاصی استفاده نکردند و حتی برای اخذ بلیط نیز بدون استفاده از امتیازات خاص به شکل کاملا عادی مقدمات سفر را فراهم کردند. به طوری که یکی از خبرنگاران یک روز قبل از سفر، به مزاح به همراهان جلیلی می گفت که این روزها مسافر مسکو زیاد است و ممکن است برای شما بلیط پیدا نشود و نتوانید در مذاکره حاضر شوید». خبرنگاری درباره ساده زیستی او نوشته است: ««محل استقرار هیات ایرانی در ژنو مهمانسرای نمایندگی ایران بود که البته جای خیلی ساده و بی‌آلایشی بود و حتی در هوای نسبتا گرم این روزها کولر هم نداشت و شب که پنجره اتاق‌ها را برای خنک شدن هوا باز می‌گذاشتیم پشه‌ها سور و ساتی بر پا می‌کردند تماشایی». وی در نمونه دیگری، روحیه جلیلی را این گونه توصیف می کند: «بعد از مذاکرات، جلیلی به همراه محافظان سوئیسی خود برای دقایقی و جهت پیاده روی به بیرون از محل مهمانسرا رفت و در بازگشت محافظان را به داخل دعوت کرد و شخصا از ایشان با میوه پذیرایی کرد که این اقدام جلیلی برای افسران پلیس حفاظت سوئیس جالب توجه بود».
 
 ب) نماد رویش مدیران انقلابی است: این نویسندگان همچنین به شدت بر دوران حضور دبیر شورای عالی امنیت ملی در دوران جنگ و انتشار تصاویر حضور در دفاع مقدس و جانبازی سعید جلیلی تاکید و اصرار دارند. او را نماد رویش مدیران انقلابی می دانند و می نویسند که جلیلی مدیری جوان و به شدت پرکار است و از این نظر با احمدی نژاد مقایسه اش می کنند، او را در عین حال چهره ای مظلوم و مرموز میپدانند و این رازآلودبودن را به تواضع ویژه جلیلی تعبیر می کنند.
 
 ج) مذهبی است: رسانه های مجازی حامی جلیلی، به شدت به انتشار عکس های خندان از دبیر شورای عالی امنیت ملی علاقه مند هستند و علاوه بر نشاط بصری، متوجه اهمیت آرامش بخشی تصاویر هستند و به همین اعتبار، وجه مذهبی او را با انتشار گسترده تصاویر نماز خواندن دبیر شورای عالی امنیت ملی در عراق، استانبول و ... برجسته نشان می دهند: «سجده طولانی و همراه با دعای جلیلی نیز مورد توجه مسافران و برخی خبرنگاران قرار گرفت. در همین رابطه یکی از خبرنگاران از جلیلی پرسید که در این لحظه و در این مکان چه دعایی کردید که جلیلی با تبسم و لبخند محبت آمیزی حاضر به پاسخ دادن نشد». این روایت حجت الاسلام علم الهدی، امام جمعه مشهد هم بارها در وبلاگ های مختلف بازنشر شده است: «می بایست دو گروه ایرانی و 1+5 به صورت همزمان وارد سالن مذاکره می شدند که به علت مصادف شدن ورود طرفین مذاکرات با زمان اذان مغرب، این اتفاق رخ نداد. تیم مذاکره کننده ایرانی به سرپرستی دکتر جلیلی به محض اطلاع از زمان اذان مغرب و عشا به وقت استانبول، از ورود به سالن جلسه امتناع کردند و در گوشه ای از سالن محل مذاکرات به اقامه نماز پرداختند. در این مدت، کشورهای اتمی و قدرتمند دنیا، منتظر بچه های ما شدند تا همزمان وارد سالن شوند. این توکل و استعانت از خداوند متعال باعث پیشرفت مذاکرات به نفع طرف ایرانی شد، به گونه ای که صلابت و اقتدار ایران را به دنبال داشت».
 
 د) مردمی است: حامیان وبلاگی همچنین با انتشار تصاویر حضور فرزند جلیلی یا همراهی همسر وی در نماز جمعه و نداشتن محافظ، وجه مردمی او را قوی نشان می دهند: «در نماز عید فطر در حال برگشتن از نماز بودم، در خیابان طالقانی ناگهان دیدم ایشان در کنار همسرشان در میان انبوه مردم در حال بازگشت از نمازند. در حالی که هر چه نگاه کردم، یک محافظ هم همراهشان نبود. جالب آنجا بود که کسی به ایشان توجه نمی کرد، شاید کسی تصورش را هم نمی کرد که دبیر شورای امنیت ملی در میان مردم نماز گزارده و همراه با آنان با آن پای بهشتیش در حرکت باشد».
 
 هـ) متعهد و متخصص است: از سوی دیگر، حامیان سعید جلیلی، تاکید ویژه ای بر متخصص بودن، به ویژه فارغ التحصیلی از دانشگاه امام صادق (ع) و تسلط به زبان های انگلیسی و عربی جلیلی دارند، دوران طولانی حضور جلیلی در دستگاه سیاست خارجی را نکته ای مهم می دانند و به طور مکرر به صبوری، طمانینه، زیرکی، شجاعت، مقاومت و تسلط دبیر شورای عالی امنیت ملی در طول مذاکرات هسته ای اشاره دارند. این بخش از حاشیه نویسی های خبرنگار فارس که مانند بخش های قبلی از نوشته های محبوب این روزهای وبلاگ نویسان حامی جلیلی محسوب می شود، به خوبی این تلاش را منعکس میپکند: «در سفر جلیلی از ژنو به استانبول یک زن و مرد ترکیه‌ای با کودکشان در صندلی‌های ردیف کناری دکتر جلیلی نشسته بودند و جلیلی در چند نوبت به اظهار محبت نسبت به آن پسر بچه پرداخت و او را به خنده انداخت. این رفتار جلیلی مرا به یاد سخنان یکی از خبرنگاران انگلیسی زبان حاضر در جریان مذاکرات انداخت که تعریف می‌کرد هنگام خروج اعضای هیات‌های مذاکره کننده برای نهار نماینده سیاسی انگلیس با صدای بلند با یکی از همراهان خود گلایه می‌کرد که «ما دیگر چه کار کنیم که هر چه می‌کنیم این ایرانی‌ها (احتمالا خطاب به جلیلی به عنوان طرف مذاکرات آنها) این قدر پیچیده و سرسخت هستند. آن پیچیدگی و سرسختی در مقابل دیپلمات‌های طراز اول قدرت‌های جهانی و این گونه برخورد با یک کودک و خنداندن او!»
 
  این هم یک نمونه ای دیگر از نویسنده هفته نامه 9 دی: «زیرکی دکتر جلیلی در این بود که می دانست خواسته آمریکا و شخص اوباما از کاترین اشتون آن است که به هیچ وجه مذاکرات قطع نشود. چراکه اوباما حداقل تا زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به استمرار مذاکرات نیاز دارد و تحلیل صحیح دکتر جلیلی و تیم ایرانی سبب شد تهدید هوشمند نمایندگان ایران اسلامی جواب دهد و طرف غربی مجبور شود با روش و مدالیته مورد نظر ایران به مذاکره ادامه دهد ... در مذاکرات مسکو دکتر سعید جلیلی در کمال آرامش پاورپوینت مبتکرانه خود را در محورهای 5گانه ارائه می کند. نفس اینکه معماری روش مذاکرات از سوی ایران تحمیل گردید برای طرف مذاکره کننده غربی سخت و سنگین بود، اما آنها آلترناتیو دیگری نداشتند. با ابتکار تیم ایرانی، مذاکره روشمند، منسجم و قانونی به مزیت ایران اسلامی تبدیل شد. ورود تیم مذاکره کننده ایرانی به متدولوژی و ظرف مذاکره قبل از مباحث محتوایی و مظروف مذاکره، از مزیت های این دور از مذاکرات بود. پنج مرحله تشریح شده از طرف دکتر جلیلی حکایت از مذاکره طراحی شده، فکر شده و معماری هوشمند نمایندگان ایران اسلامی در رزمگاه دیپلماسی بود». رساله دکتری جلیلی با عنوان اندیشه سیاسی در قرآن که در سیاست خارجی دوران پیامبر با مقدمه پرفسور حمید مولانا، منتشر شده از دیگر مستندهای مدافعان جلیلی برای اثبات تخصص و تهعد او است.
 
و) حامل صاحب صلاحیت گفتمان سوم است: وبلاگ نویسان سوم تیری که مطالب یکدیگر را به شدت ساپورت رسانه ای و بازنشر می کنند و یکدیگر را «همسنگر» می خوانند، تلاش های مجازی خویش را «جهاد مجازی» نام گذارده اند، چراکه سعید جلیلی را مردی می دانند که مورد اعتماد رهبری است، دورانی «مدیریت بررسی‌های جاری دفتر رهبر معظم انقلاب» را بر عهده داشت و در همین دفتر، نوشته هایش درباره سیاست خارجی منبعی مطمئن برای تصمیم گیری های کلان بوده و با تکیه بر همین داشته ها، تاکید می کنند که اینک این «انقلابی واقعی» باید به میدان آید و در پرتو این اعتماد، پرچم «گفتمان سوم تیر» را بار دیگر به دست گیرد. و البته تلاش هایشان محدود به همین نوشته های وبلاگی نیست و خبر می دهند «هر روز خیلی از رفقا برای اینکه تو انتخابات شرکت کنه، کلی نذر می کنند، از جلسات ختم صلوات تا مجلس روضه و سینه زنی». روش هایی که سخت شبیه به روش های حمایتی از محمود احمدی نژاد در روزهای پیش از انتخابات سال 84 است.
 
 گفتمان سازی برای کاندیدا
 
همان گونه که اشاره شد حامیان سعید جلیلی به نحو گسترده ای او را یکی از چهره های اصلح برای ادامه گفتمان سوم تیر می دانند. آنها از حرکت های محمود احمدی نژاد به ویژه پیوند او با اسفندیار رحیم مشایی سرخورده و ناراضی نشان می دهند و به تعبیر سجاد صفار هرندی، (فرزند محمدحسین صفارهرندی) از اینکه «هواپیمای مسافری سوم تیر روی هوا دزدیده شده است»، سخت عصبانی هستند اما در عین حال امیدوار هستند که آن را باز گردانند. سعید جلیلی روزگاری در جمع دانشجویان گفته بود: «حمدی نژاد، اندیشه‌ای که ارائه می‌کرد دچار یک سری نوسانات، اعوجاجات و حرکات کاریکاتورگونه نبود. یعنی منطق و انسجام خوبی داشت، و جدا از اینکه قبولش داشته باشیم یا نداشته باشیم موافقان و مخالفان قبول دارند که بازی نکرد. یک رویکرد خالصی از آن مبانی و دیدگاهی که داشت ارائه کرد تحت عنوان اندیشه دینی». اینک اما حامیان دیروز احمدی نژاد باور ندارند که احمدی نژاد و به ویژه یاران او چنین باشند و به همین اعتبار در اندیشه یافتن نماینده سیاسی جدیدی برای خویش هستند. نمادهای برجسته گفتمانی از این منظر عبارتند از «ساده زیستی، مردم داری، خدمتگزاری، ولایت مداری و استکبارستیزی». تحلیل محتوای وبلاگ های حامی سعید جلیلی نشان می دهد که از نظر آنها، دبیر شورای عالی امنیت ملی واجد چنین مولفه هایی است و به خوبی شایستگی جانشینی احمدی نژاد را دارد. در مولفه های گفتمانی تخصصی مورد توجه حامیان جلیلی، گزاره هایی چون «مخالفت با اصول زدایی از سیاست خارجی، سیاست تهاجمی و تهدیدزدایی» بیشتر مورد توجه حامیان جلیلی است و با تکیه بر چنین مولفه هایی، دست او را در مقابل طرف های غربی بالاتر می دانند. با وجود این، در حوزه سیاست داخلی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نمی توان ردپای مشخصی از جهت گیری گفتمانی سعید جلیلی یافت که بیشتر به سبب حوزه کاری تخصصی وی و عدم اظهارنظر در این حوزه ها باز می گردد.
 
ارزیابی یک تلاش رسانه‏ ای
 
آیا این حرکت رو به توسعه و هماهنگ را می‏توان خروجی یک اتاق فکر دانست؟ یکی از چهره‏های رسانه‏ای مهم و مورد علاقه وبلاگ نویسان حامی سعید جلیلی، برادر او وحید جلیلی است. وحید را می‏توان چهره‏ای پرکار در حوزه رسانه‏های سوم تیری دانست. او به‏شدت پرکار است و اهل رسانه‏های جدید. تئوری‏های گسترده‏ای در زمینه استفاده بهینه از خرده رسانه‏ها دارد و به‏شدت مدافع توسعه رسانه‏ها در سطوح پایین دستی جامعه است. در میان وبلاگ‏نویسان حامی جلیلی، می‏توان اندک اندک ظهور وبلاگ‏نویسان ساکن شهرهای کوچک را نیز مشاهده کرد. آیا این رویه با دیدگاه های وحید جلیلی درباره توسعه رسانه‏های خرد و نمایندگی اقشار پایین دستی همخوانی دارد؟ وحید جلیلی همچنین دیدگاه‏های متفاوتی درباره عدم حضور روستاییان در رسانه‏های گسترده ملی و در واقع نماینده نداشتن این قشر دارد، آیا می‏توان گفت که تحت تاثیر همین نظرات شاهد دور تازه‏ای از تلاش‏ها برای گسترش فراخوان حمایت از سعید جلیلی در سطوح پایین دستی جامعه باشیم. در هفته‏های اخیر اما چهره تازه‏ رسانه‏ای هم به جمع نزدیکان سعید جلیلی اضافه شده است؛ مهدی محمدی، عضو سابق شورای سردبیری روزنامه کیهان، چهره‏ای رسانه‏ای و پرکار است که در حوزه کلان می‏تواند موثر باشد. کامران نجف‏زاده هم در مسکو تیم رسانه‏ای جلیلی را همراهی می‏کرد. در میان سایت‏های هوادار وی، تیم رسانه‏ای رجانیوز نیز قابلیت‏های قابل توجه‏ای برای گسترش کارهای رسانه‏ای از خود نشان داده‏اند. آنها متخصص کارهای رسانه‏ای با رویکرد سلبی هستند، آیا در آینده نزدیک شاهد تلفیق این تجربیات با هم خواهیم بود و فعالیت‏های رسانه‏ای، رویکردی عمیق‏تر و وسیع‏تر خواهند یافت؟ یا اینکه جوششی وبلاگی را شاهد خواهیم بود که در صورت عدم بازتاب یا دریافت پاسخ مناسب از سوی لایه‏ها و احزاب مختلف سیاسی، فرو می‏نشیند؟
 
آیا می‏توان این کوشش وبلاگی را به منزله «فشار از پایین» در جهت اهداف برخی چهره‏های سیاسی تعبیر کرد؟ روزگاری سعید جلیلی در پاسخ به خبرنگاری غربی گفته بود: «مذاکره مثل فرش ایرانی است؛ میلیمتری، دقیق و با تامل بافته می‌شود اما نتیجه کار محصول زیبایی خواهد بود». آیا حامیان دبیر شورای عالی امنیت ملی هم در حال بافتن فرش ایرانی هستند؟ از این دست پرسش‏ها بسیار هستند، اما بدون شک نیازمند وقت بیشتری برای یافتن پاسخ‏های دقیق و میلیمتری هستیم.